Een toespraak bij een begrafenis of crematie houden. Een in memoriam of begrafenisrede. Dat is bijzonder. Het is een eer, een verantwoordelijkheid en een kans. Je kunt een mooi en realistisch beeld van de overledene geven en tegelijkertijd de nabestaanden helpen met hun acceptatie en verwerking van dit verlies.
Op 19 juni 2016 overleed mijn vader. Een week later mocht ik in een volle kerk zijn begrafenisrede uitspreken. Ik hield van hem, het voelde als dankbaar, maar ook als meesterproef. Wat zou ik ervan terecht brengen? Als ervaren presentatietrainer werd ik geacht dit te kunnen. Als oudste kind en enige zoon was het ook mijn natuurlijke taak. Het was de meest intense presentatie uit mijn leven.
Zoals ik het heb gedaan, kun jij het op jouw manier, ook doen. Zo heeft mijn verhaal een functie en deel ik het graag met je. Maar hier eerst de 17 lessen om een mooie begrafenisrede te geven.
17 lessen voor een ‘in memoriam’ of begrafenisrede
- Geef eerst je emoties de ruimte, anders zitten ze je straks in de weg.
- Neem alle tijd.
- Bereid je optimaal voor. Fysiek, mentaal, inhoudelijk.
- Zoek zoveel mogelijk typerende anekdotes, selecteren komt later.
- Maak mindmaps voor de ordening.
- Zoek een thema, een rode draad of metafoor.
- Maak het beeldend, vertel echte verhalen, laat ze zien.
- Stem je verhaal zorgvuldig af met alle betrokkenen, het levert (veel!) extra informatie op.(Hiervoor moet je het uitschrijven.)
- Oefen hardop, zo vaak mogelijk.
- Gun jezelf van tevoren een goede warming-up (buiten wandelen of hardlopen).
- Warm ook je stem op (echt noodzakelijk), dit doe je door flink te zingen.
- Laat het allemaal los en volg je hart.
- Blijf in contact en duik niet weg in papieren.
- Neem je tijd, neem pauzes, drink een slokje water.
- Laat je woorden landen. Kijk of ze aankomen. Dat brengt rust.
- Geef je volle aandacht, je kunt dit maar een keer goed doen.
- Zorg voor een helder eind, waarin alles bij elkaar komt.
Onderaan mijn verhaal vind je 17 lessen voor een in memoriam of begrafenisrede. Het is mogelijk om bij Speechen.nl ondersteuning te krijgen bij het geven van een afscheidsspeech. Hierover ook meer info onderaan deze pagina.
In memoriam of begrafenisrede
Een ‘in memoriam’ gaat erover hoe iemand wordt herinnerd. Het is iemands levensverhaal in een zacht licht dat troost biedt. De dood raakt aan onze kwetsbaarheid, onze idealen en dromen, de zin van ons bestaan. Het gaat over de zoektocht naar de liefde en minder over uiterlijke successen.
In ons gezin was veel fout gegaan. Onverwerkte jeugd- en oorlogstrauma’s bij vader en moeder. Ziekte, geestelijk lijden en het tijdelijk uiteen vallen van het gezin hebben diepe wonden geslagen die niet geheeld waren. Hoe kan ik het levensverhaal van mijn vader goed vertellen met respect voor ieders verdriet? Hoe houd ik het rustig en waardig?
Verder in de verwerking
Door intensieve voorbereiding en hardop oefenen ben je straks al een paar stappen verder in het verwerkingsproces dan de meeste andere mensen tijdens een begrafenis. Dat helpt.
De meeste mensen krijgen een rouwkaart, die meer of minder een verrassing is. In hun dagelijkse bezigheden staan ze er even bij stil, ze maken ruimte in hun agenda en tot aan de begrafenisdienst zijn zij er verder niet heel veel mee bezig. De directe familie maakt een andere week mee die volledig in het teken van de overledene staat.
Ik moest een goed verhaal realiseren, waar mijn zussen en zijn vrouw Anneke zich in konden vinden. Vertrouw je eigen methode, zo hield ik mezelf voor. Doe volledig wat je anderen ook leert. Dit is de ultieme stresstest. Vader was het met mijn presentatielessen eens, dat sterkte me ook.
Mijn vader was oud (93), maar nog glashelder. Onze relatie had zich de laatste jaren prachtig ontwikkeld. Het verhaal van de verloren zoon. We hebben zijn leven optimaal mogen afronden, thuis bij Anneke, liefdevol en vredig, beter kon niet. Je weet dat het einde nadert, zijn fysieke vermogens werden met de dag minder, je weet dat het komt en toch bleek zijn zachte dood me veel meer te raken dan ik had verwacht. Dagenlang, tot na de begrafenis, was ik zeer emotioneel. Zo zie je, hoe je verbonden bent.
Optimale voorbereiding
Het enige wat ik kon doen was mijn ‘in memoriam’ echt optimaal voorbereiden, bijna volledig volgens mijn eigen lessen. Uiteindelijk heb ik het verhaal wel voorgelezen en niet uit mijn hoofd gedaan. Het was in samenspraak met mijn vier zussen en Anneke tot stand gekomen en ik wilde niemand tekort doen.
Een paar dagen ben ik er flink mee bezig geweest. Al mijn afspraken gecanceld, mijn verdriet en aandacht alle ruimte gegeven, veel buiten gewandeld, veel met mijn stem gewerkt, gezongen en mooie muziek geluisterd. Ik heb me uitgebreid ingelezen, dat kon, want mijn vader heeft een map vol brieven en verhalen nagelaten.
Proefversies gemaakt
Ik heb een eerste versie van mijn begrafenisrede uitgeschreven en op een ochtend besproken. Ook de pastor die de kerkdienst leidde was erbij. Vader was wetenschapper én diep religieus. Voor hem geen probleem, voor mij lange tijd niet te combineren, maar inmiddels weet ik hier mijn weg in.
Die mooie ochtend dat ik een proefversie voorlas, bracht waardevolle, aanvullende inzichten en verhalen. Middenin die week tussen zijn dood en de begrafenis heb ik ook bewust een dag afstand genomen door ‘gewoon’ een presentatietraining te geven (inclusief brandende kaars en ritueeltje voor mijn vader). Zo kon ik al wat oefenen. Klinkt het goed, voelt het goed? Een proefversie moet je ook echt proeven.
Als trainer doe ik de oefeningen altijd voor, dit keer was mijn voorbeeld persoonlijker dan ooit. De volgende dag heb ik mijn ‘in memoriam’ aangevuld. Die versie heb ik hardop voorgelezen. Het bleek te lang. Daarna, uit mijn hoofd en hardop, dat ging beter, in ieder geval goed van lengte.
Mindmaps als hulpmiddel in memoriam
Mijn vrouw Katri benoemde een prachtig thema als rode draad. Vader was oogarts, zijn zoektocht naar het licht was de kern van zijn leven. Ik heb een paar mindmaps gemaakt om mijn verhaal te ordenen. Hierdoor werd het eenvoudiger en helder.
Ik dacht na over het doel van mijn ‘in memoriam’, mijn intentie, troost bieden aan ons nabestaanden, mijn zussen en kleinkinderen en vooral aan Anneke. Een in memoriam waar we ons aan op kunnen trekken en dat een zorgvuldig en liefdevol beeld van vader geeft. Troost bieden met een verhaal over een mooi en kwetsbaar mens en zijn prachtige ontwikkeling. Ook deze versie heb ik uitgeschreven en afgestemd met Anneke en de pastor. De tekst is bovendien achteraf naar allerlei mensen gestuurd die verhinderd waren.
Hardop oefenen
Ik heb hardop geoefend, ook nog op de ochtend van de begrafenis en toen ook meteen mijn stem goed wakker gezongen op een grasveld met passerende hardlopers. Daarna, de tocht met de kist vanuit huis naar de kerk. In de kerk de kaarsen om de kist, de mooie bloemen, het leverde me rust en concentratie op.
Hier ging het om, vader een laatste eer bewijzen en bedanken. Zonder hem waren wij kinderen er niet. Dat gold ook voor moeder uiteraard, maar zij was al 28 jaar eerder overleden. Vader heeft in zijn leven veel zorgen en verdriet gekend, er is veel fout gegaan. Uiteindelijk is hij er als een verlicht mens uitgekomen.
Mijn eigen roller coaster van emoties en herinneringen bood mij geen zekerheid, maar mijn intentie wel. Vader eren, de mooie ontwikkeling van deze mens meegeven aan de aanwezigen. Afscheid nemen in zijn stijl van zachte liefde.
De magie kwam
Al vroeg in de dienst kreeg ik het woord. Rustig gaan staan, achter het katheder, mijn mindmap en tekst op de lessenaar. Maak het veilig voor jezelf en je publiek. Mijn lijf voelen, de tijd nemen, wachten tot het stil is. Met ‘ja’ beginnen, zoals ik het ook anderen leer. Dan een mooie anekdote als ijsbreker. Over het lensje, dat ik op vaders bureau had gevonden, waarmee hij zo vaak zat te spelen. Kijken hoe het licht er doorheen viel. Het vormde meteen het juiste beeld. Het licht zoeken, ik had het lensje bij me en liet het zien.
De magie kwam, ik vond mijn weg, het verhaal kwam uit mijn hart en ook uit mijn hoofd.
Met toch wel omfloerste stem stroomden de zinnen vanzelf want ze waren vrienden geworden, ik kende de weg en ik voelde het contact met de mensen in de kerk. Soms een moment nadenken leverde stiltes en rust en anekdotes, momenten van bevestiging. De rode draad was helder, vader:
- als kind bij zijn moeder.
- als jong volwassene, de tweede wereldoorlog.
- samen met Beatrijs, mijn moeder, studenten nog en later samen een gezin, waar buiten ieders schuld alles fout ging.
- samen met Anneke, nog 25 jaar getrouwd, na mijn moeders dood.
- als leraar en als leerling op zoek naar het licht.
Ik eindigde met een verslag van zijn ontroerende laatste uren.
Dankbaarheid
Een in memoriam gaat ook over dankbaarheid. Dankbaar voor het voorbeeld, de steun, de wijze lessen, de liefde. Vaders zoektocht naar het Licht bracht hem eenvoud en betrokkenheid. Wát God is, zo legde hij ons nog in zijn laatste uren uit, dat is (te) moeilijk voor ons mensen. Maar wáár God is, dat is gemakkelijker!
“Ubi caritas et amor, Deus ibi est”
Waar zorg en liefde is, daar is God.
Ik wens je sterkte met jouw ‘in memoriam’.
Roeland Schweitzer
Coaching afscheidsspeech
Het schrijven en voorbereiden van afscheidsspeech kan een eenzaam proces zijn. Niet iets wat je dagelijks doet en wel van wezenlijk belang. Heb je behoefte aan ondersteuning hierbij?
Je kunt bij Speechen.nl terecht voor coaching speciaal gericht op het geven van een afscheidsspeech. Zodat je met vertrouwen dit belangrijke moment tegemoet ziet.
Inhoud coaching
Twee online sessies van elk drie kwartier. Sessies waarin je met een ervaren presentatiecoach je verhaal opbouwt en aanscherpt. Ter voorbereiding doe je zelf gericht (voor)werk. De kosten van deze in memoriam coaching zijn €300,- (incl. 21% btw). Neem contact op om de mogelijkheden op korte termijn te bespreken.
